7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu, 25.10.2017 tarihli Resmi Gazete’de yayınlandı. Yasa kapsamında arabulucuya başvuru şartını düzenleyen 3. madde 1 Ocak 2018’de yürürlüğe girecek.
7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ile İş Kanunun’da ve 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanununda önemli değişiklik yapıldı.
Soru cevaplarla yapılan değişiklikleri anlatmaya çalışacağım.
1)Dava şartı ne demek?
Mahkemenin, açılan davanın esası hakkında yargılama yapabilmesi için varlığı veya yokluğu gerekli hallere denir. Hakim, yargılamanın tarafları ileri sürmese dahi, kamu düzeni ile ilgili oldukları için re’sen (kendiliğinden) nazara alır. (HMK 114-115)
2)Hangi uyuşmazlıklarda arabuluculuğa başvuru dava şartı olarak getirildi?
7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ile bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması dava şartı olarak kabul edildi.(3/1)
3)İş hukuku alanında açılan tüm davalar için arabuluculuk bir dava şartı mıdır?
Hayır. İş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat ile bunlarla ilgili tespit, itiraz ve rücu davaları hakkında arabuluculuk dava şartı olarak uygulanmaz.
4)Her arabulucu dava şartı yönünden görev yapabilecek mi?
Arabuluculuk Daire Başkanlığı, sicile kayıtlı arabuluculardan bu madde uyarınca arabuluculuk yapmak isteyenleri, varsa uzmanlık alanlarını da belirterek, görev yapmak istedikleri adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonlarına göre listeler ve listeleri ilgili komisyon başkanlıklarına bildirir. Komisyon başkanlıkları, bu listeleri kendi yargı çevrelerindeki arabuluculuk bürolarına, arabuluculuk bürosu kurulmayan yerlerde ise görevlendirecekleri sulh hukuk mahkemesi yazı işleri müdürlüğüne gönderir(3/4). Bu listelerde yer arabulucular dava şartı yönünden görev alabilecektir.
5)Taraflar belirlenen konularda dava şartını yerine getirmek için arabuluculuğa nasıl başvuracak?
Başvuru karşı tarafın, karşı taraf birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yerindeki veya işin yapıldığı yerdeki arabuluculuk bürosuna, arabuluculuk bürosu kurulmayan yerlerde ise görevlendirilen yazı işleri müdürlüğüne yapılır.
6)Arabulucu nasıl belirlenir?
Arabulucu, komisyon başkanlıklarına bildirilen listeden büro tarafından belirlenir.
7)Taraflar herhangi bir arabulucu ile çalışmak isterse bu mümkün mü?
Tarafların listede yer alan herhangi bir arabulucu üzerinde anlaşmaları hâlinde bu arabulucu görevlendirilir. Fakat arabulucunun o listede kayıtlı olması gerekir.
8)Dava şartını yerine getirmek için neler yapılmalıdır? Bu şarta uyulmaz ise ne olur ?
Davacı, arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamadığına ilişkin son tutanağın aslını veya arabulucu tarafından onaylanmış bir örneğini dava dilekçesine eklemek zorundadır. Bu zorunluluğa uyulmaması hâlinde mahkemece davacıya, son tutanağın bir haftalık kesin süre içinde mahkemeye sunulması gerektiği, aksi takdirde davanın usulden reddedileceği ihtarını içeren davetiye gönderilir. İhtarın gereği yerine getirilmez ise dava dilekçesi karşı tarafa tebliğe çıkarılmaksızın davanın usulden reddine karar verilir. Arabulucuya başvurulmadan dava açılması halinde, herhangi bir işlem yapılmaksızın davanın, dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddine karar verilir.
9)Görevlendirilen arabulucu ne yapar, tarafları görüşmeye nasıl davet eder ?
Taraflara ait iletişim bilgileri, görevlendirilen arabulucuya, büro tarafından verilir. Arabulucu bu iletişim bilgilerini esas alır, ihtiyaç duyduğunda kendiliğinden araştırma da yapabilir. Elindeki bilgiler itibarıyla her türlü iletişim vasıtasını kullanarak görevlendirme konusunda tarafları bilgilendirir ve ilk toplantıya davet eder. Bilgilendirme ve davete ilişkin işlemlerini belgeye bağlar. Bu işlemlerin yazılı ve belge düzeni içerisinde yapılması gerekir.
10)Arabulucu dava şartı çerçevesinde yapılan başvuruyu en geç hangi sürede sonuçlandırması gerekir?
Arabulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren üç hafta içinde sonuçlandırır. Bu süre zorunlu hallerde arabulucu tarafından en fazla bir hafta uzatılabilir.
11)Dava şartı çerçevesinde arabulucu taraflara ulaşamaz ya da taraflar görüşmeye katılmaz veya anlaşma sağlanamaz ise ne olur?
Arabulucu, taraflara ulaşılamaması, taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması yahut yapılan görüşmeler sonucunda anlaşmaya varılması veya varılamaması hallerinde arabuluculuk faaliyetini sona erdirir ve son tutanağı düzenleyerek durumu derhal arabuluculuk bürosuna bildirir.
12)Dava şartı çerçevesinde yapılacak arabuluculuk görüşmesine katılmamanın sonucu nedir?
Taraflardan birinin geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmaması sebebiyle arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi durumunda toplantıya katılmayan taraf, son tutanakta belirtilir ve bu taraf davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulur. Ayrıca bu taraf lehine vekalet ücretine hükmedilmez. Her iki tarafın da ilk toplantıya katılmaması sebebiyle sona eren arabuluculuk faaliyeti üzerine açılacak davalarda tarafların yaptıkları yargılama giderleri kendi üzerlerinde bırakılır (3/12).
13)Arabuluculuk ücreti neye göre ve ne şekilde ödenir ?
Tarafların arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaları hâlinde, arabuluculuk ücreti, Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesinin eki Arabuluculuk Ücret Tarifesinin İkinci Kısmına göre aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde karşılanır. Bu durumda ücret, Tarifenin Birinci Kısmında belirlenen iki saatlik ücret tutarından az olamaz.
14)İşe iade talebiyle yapılan görüşmelerde anlaşma sağlanırsa ücret neye göre belirlenir ?
İşe iade talebiyle yapılan görüşmelerde tarafların anlaşmaları durumunda, arabulucuya ödenecek ücretin belirlenmesinde işçiye işe başlatılmaması hâlinde ödenecek tazminat miktarı ile çalıştırılmadığı süre için ödenecek ücret ve diğer haklarının toplamı, anlaşılan miktar olarak kabul edilir.
15)Arabuluculuk ücretinin Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenmesinin şartları nelerdir? Bu ödenen ücret yargılama giderlerinden sayılır mı?
Arabuluculuk faaliyeti sonunda taraflara ulaşılamaması, taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması veya iki saatten az süren görüşmeler sonunda tarafların anlaşamamaları hallerinde, iki saatlik ücret tutarı Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenir.
Görüşmelere başlandıktan sonra, iki saatten fazla süren görüşmeler sonunda tarafların anlaşamamaları hâlinde ise iki saati aşan kısma ilişkin ücret aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde karşılanır.
Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenen ve taraflarca karşılanan arabuluculuk ücreti, yargılama giderlerinden sayılır.
16)Arabuluculuğa başvurulması halinde zamanaşımı duru ve hak düşürücü süreler işlermi?
Arabuluculuk bürosuna başvurulmasından, son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar geçen sürede zamanaşımı durur ve hak düşürücü süre işlemez.
17)Arabuluculuk görüşmelerine taraflar bizzat katılmak zorunda mıdır?
Arabuluculuk görüşmelerine taraflar bizzat, kanuni temsilcileri veya avukatları aracılığıyla katılabilirler. İşverenin yazılı belgeyle yetkilendirdiği çalışanı da görüşmelerde işvereni temsil edebilir ve son tutanağı imzalayabilir.6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanununun değişiklikten önceki halinde, tarafların bizzat veya vekilleri aracılığı ile katılabileceği hükmü yer alırken, yazılı belgeyle yetkilendirilen kişinin görüşmelere katılması ve son tutanağı imzalaması kabul edildi.
18)İşe İade davası açmadan önce de arabulucuya başvurmak zorunlu mudur?
İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde işe iade talebiyle, arabulucuya başvurmak zorundadır.
19)İşe iade talepli olarak dava şartı çerçevesinde arabuluculuğa başvuru halinde anlaşmaya varılamaz ise hangi sürede dava açılmalıdır?
Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamaması hâlinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren, iki hafta içinde iş mahkemesinde dava açılabilir.
20)Yeni düzenleme ile tarafların çözüm üretemediklerinin ortaya çıkmasından sonra “değerlendirici arabuluculuk” çerçevesinde arabulucu çözüm önerisinde bulunabileceği hükmü getirildi.
Düzenleme ile arabulucu “tarafların çözüm üretemediklerinin ortaya çıkması hâlinde çözüm önerisi de” getirebileceği hükmü eklenmiştir. Bu düzenleme ile arabulucunun yetkisi genişletilmiştir.
21)Arabuluculukta Adli Yardım’dan yararlanmak mümkün mü?
Arabuluculuk ücretini karşılamak için adli yardıma ihtiyaç duyan taraf, arabuluculuk bürosunun bulunduğu yerdeki sulh hukuk mahkemesinin kararıyla adli yardımdan yararlanabilir.
22)İcra edilebilirlik şerhi nereden talep edilecek?
6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanununda değişiklik yapılarak, icra edilebilirlik şerhinin “arabulucunun görev yaptığı sulh hukuk mahkemesinden” talep edilebileceği hükmü getirildi.
23)Hangi arabuluculuk anlaşma tutanağı icra edilebilirlik şerhine ihtiyaç duymadan ilam niteliğinde kabul edilecek?
Taraflar ve avukatları ve arabulucunun birlikte imzaladıkları arabuluculuk anlaşmasına icra edilebilirlik şerhi aranmaksızın ilam niteliğinde belge sayılacak. Buda yapılan önemli değişikliklerden birisi.