Avrupa Konseyi, avukatlık mesleğinin korunmasına yönelik yeni bir taslak hazırladı. Bu taslak, avukatların bağımsızlığını ve mesleki haklarını güvence altına almayı amaçlıyor.
Taslağın Türkçe çevirisini Avukat Hakları Grubu Ankara yaptı.
TBB’nin ve Baroların bu konuda sessiz olduğunu belirten AHG Ankara, avukatların ve hukuk camiasının bu önemli belgeyi incelemesini ve görüşlerini paylaşmasını istedi.
Avukat Gamze Güneş’in çevirisini yaptığı Avrupa Konseyi Avukatlık Mesleğinin Korunması Hakkında Uluslararası Belge Taslağı şöyle;
AVRUPA KONSEYİ AVUKATLIK MESLEĞİNİN KORUNMASINA DAİR SÖZLEŞME TASLAĞI[1]
11 Aralık 2024 tarihinde Bakanlar Komitesi Daimi Temsilciler 1515. toplantısında sözleşme taslağı ve gerekçesinin görüş alınmak üzere Parlamenter Meclis’e gönderilmesine karar verilen bu sözleşme taslağı; Hukuki İşbirliği Komitesi (CDCJ) tarafından Daimi Temsilcicler toplantısında sunulmuştur. Toplantı tutanaklarından anlaşılan, sözleşme taslağı ve gerekçesinin Hukuki İşbirliği ve Yasal Konularda Hükümetler Arası Temsilciler Grubu (GR-J) tarafından 6 Aralık 2024 tarihinde gerçekleştirilen toplantıda son hallerini aldıklarıdır.
BAŞLANGIÇ
Avrupa Konseyi üyesi bulunan devletler ile sözleşmeyi imzalayan diğer devletler;
Avrupa Konseyi’nin amacının üyeleri arasında daha güçlü bir birlik sağlamak olduğunu dikkate alarak,
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve ek protokolleri ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatlarını anımsayarak,
Suçun Önlenmesi ve Suçların Islahı konulu Birleşmiş Milletler 8. Konferansı (Havana, Küba, 27 Ağustos-7 Eylül 1991) kapsamında kabul edilen Avukatların Rolüne Dair Temel Prensipler(Havana Kuralları)’i dikkate alarak,
Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin Avukatların Mesleklerini İcra Etme Özgürlüklerine İlişkin (2000)21 sayılı üye devletlere yönelik Tavsiye Kararı göz önünde bulundurarak,
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi tarafından 16 Temmuz 2020 tarihinde kabul edilmiş bulunan; hakimlerin, jüri üyelerinin ve değerlendirme gerçekleştirilen kişilerin tarafsızlıkları ve bağımsızlıkları ile avukatların bağımsızlığını konu edinen 44/9 sayılı Karar göz önünde bulundurarak,
Avukatların ve avukatların meslek birliklerinin hukukun üstünlüğünün sürdürülmesi, adalete erişimin sağlanması ve insan hakları ve temel özgürlüklerin korunmasını sağlama bakımından temel rollerini vurgulayarak,
Avukatların, sırf mesleki faaliyetlerini yerine getirmeleri dolayısıyla giderek artan şekilde saldırılara, tehditlere, tacizlere ve korkutmalara maruz kalmalarının yanı sıra yasal bağlamda mesleki faaliyetlerini yerine getirmeleri esnasında da uygun olmayan nitelikte engel veya müdahalelere tabi tutulduklarını derin bir endişeyle kaydederek,
Bu türden her türlü saldırı, tehdit, taciz ve korkutmaya maruz kalmaları ile uygun olmayan nitelikteki engel veya müdahalelere tabi tutulmalarını kınayarak,
Avrupa Konseyi üyesi devletler ve diğer imza eden devletlerde avukatlık mesleğinin farklı şekillerde düzenleme altına alınmış olabileceğini göz önünde bulundurarak,
Avukatlık mesleğini icra özgürlüğünü sağlama noktasında uluslararası anlamda hukuki çerçevenin güçlendirilmesi gereğini göz önünde bulundurarak,
Aşağıdaki konularda anlaşmışlardır:
BİRİNCİ BÖLÜM – AMAÇ, KAPSAM VE TERİMLERİN KULLANIMI
Madde 1 – Sözleşmenin Amacı
1. İşbu sözleşmenin amacı; avukatlık mesleğinin korunmasını ve avukatların mesleği icrası hakkını bağımsızca, ayrımcılığı uğramadan, uygun olmayan engel veya müdahalelere tabi tutulmadan veya saldırılara, tehditlere, tacize veya korkutmaya maruz kalmadan kullanabilmelerini güçlendirmektir.
2. İşbu sözleşme, tarafların sözleşmenin hükümlerinin etkin biçimde uygulamalarını sağlama amacı ile özel bir mekanizma oluşturur.
Madde 2 – Kapsam
1. İşbu sözleşme, avukatların ve avukatların meslek birliklerinin mesleki faaliyetleri ile ilgili olarak uygulanır.
2. İşbu sözleşmenin 5 ve 9. maddeleri; ilgililerin durumlarına göre kendi unvanları ile taraf devletlerden birinde hukuki danışmanlık yapan, destek sağlayan veya temsil eden şu avukatlar hakkında da geçerlidir.:
a. İşbu sözleşmenin; m. 20/1 hükmü gereği farklı bir taraf devletin sözleşme kapsamına giren mesleki unvanları sunduğu beyannamesine dahil olanlar,
b. Taraf devletin hukuku, Avrupa Birliği’nin hukuku veya uluslararası anlaşmalara dayananlar.
3. İşbu sözleşmenin Avukatların Mesleki Hakları başlıklı 6. maddesi, İfade Özgürlüğü başlıklı 7. maddesi ve Koruyucu Önlemler başlıklı 9. maddesinin 3. fıkrası; şu hallerde de geçerlidir:
a. İşbu sözleşmenin 5. ve 8. maddelerine aykırı biçimde avukatlığa kabul edilmemiş, avukat olmakla beraber ruhsatı askıya alınmış veya iptal edilmiş herhangi bir kişi,
b. Uluslararası mahkeme veya yargı merci ya da uluslararası örgüt tarafından kurulmuş bir organ tarafından hukuki danışma veya bunlardan birinde yürütülen yargılamada işlem yapmaya yetkili kılınmış herhangi bir kişi.
4. İşbu sözleşmenin m. 6/3-b ve c hükmü ile m. 9/4 hükümleri; avukatların mesleki faaliyetlerini yürütmelerine doğrudan doğruya katkıda bulunmalarına göre avukatlar tarafından istihdam edilen veya görevlendirilen kişiler hakkında da geçerlidir.
5. İşbu sözleşmenin m. 9/4 hükmü, meslek birliklerinin mesleki faaliyetlerini yürütmelerine katkıda bulunmalarına göre, istihdam edilen veya görevlendirilen kişiler hakkında da geçerlidir.
1. İşbu sözleşmenin amacı bakımından;
a. “avukat”, ulusal hukuka göre avukatlık mesleğini icra etme hak ve yetkisine sahip olan gerçek kişiyi ifade eder.
b. “müvekkil”, bir avukat tarafından kendisine hukuki danışmanlık verilen, yardım edilen veya temsil edilen herhangi bir gerçek veya tüzel kişiyi ifade eder.
c. “müvekkil adayı”, ilgili avukattan doğrudan veya dolaylı biçimde hukuki danışmanlık, destek veya temsil talep eden gerçek veya tüzel kişiyi ifade eder.
d. “meslek birliği”; milli hukuk uyarınca avukatlık mesleğinin düzenlenmesi veya örgütlenmesi konusunda bazı sorumlulukları bulunan, avukatların bir kısmının veya tamamının doğrudan veya dolaylı olarak üyesi olduğu temsilci bir organı ifade eder.
e. “avukatların mesleki faaliyetleri”, bir müvekkil veya potansiyel müvekkile; ulusal, yabancı veya uluslararası hukukun yorumu veya uygulamasıyla bağlantılı olarak hukuki danışma sunma, destek sağlama, temsil etme veya bunların hazırlığının sağlanması bakımından gerçekleştirilen her türlü eylemi ifade eder. Avukatlar mesleki faaliyetlerini bulundukları taraf devletlerde ve başka yerlerde gerçekleştirebilir. Uluslararası bir mahkeme, yargı mercii veya uluslararası bir örgüt tarafından kurulmuş organların işlemleri ve çalışmalarıyla bağlantılı eylemler de bu kapsama girer.
f. “meslek birliklerinin mesleki faaliyetleri”, işbu sözleşmenin m. 4/2 hükmünde anılan her türlü eylem ve işlemi ifade eder.
g. “kamu kurum ve kuruluşları” şunları ifade eder:
“müvekkil adayı”, ilgili avukattan doğrudan veya dolaylı biçimde hukuki danışmanlık, destek veya temsil talep eden gerçek veya tüzel kişiyi ifade eder.
i. Ulusal, bölgesel veya yerel düzeydeki hükümet ve idari mercileri,
ii. Ulusal hukuka göre idari görev yerine getirmelerine göre yasama organları ve yargı makamlarını,
iii. İdari yetki kullanımlarına göre gerçek veya tüzel kişileri.
h. “Kanunla öngörülmüş” ve “demokratik toplumun gereği” ifadeleri, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamında ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi tarafından yorumlandığı şekilde anlaşılmalıdır.
İKİNCİ BÖLÜM – MADDİ HÜKÜMLER
Madde 4 – Meslek Birlikleri
1. Taraflar, milli hukukları çerçevesinde hukuki ve idari düzenlemelerinin meslek birliklerinin bağımsızlığını ve kendi kendini yönetmesini garanti etmesini sağlar. Meslek birliklerinin yönetim organları açısından gerçekleştirilecek herhangi bir seçim, dışarıdan her türlü müdahaleye kapalı şekilde ve halihazırda yürürlükte bulunan kurallara uygun biçimde gerçekleştirilir.
2. Taraflar, mesleki birliklerin;
a. Mesleğin ve avukatların çıkarlarını teşvik ve temsil etmesini,
b. Avukatların bağımsızlığını ve avukatlığın toplum içindeki rolünü teşvik ve muhafaza etmesini,
c. İşbu sözleşmeye uygun olacak şekilde meslek kuralları sevk etmesini ve bu kurallara riayeti teşvik etmesini,
d. Mesleğe giriş ve erişim ve avukatların sürekli eğitim ve öğrenimini teşvik etmesini,
e. Avukatlık mesleğinin teşviki ve avukatların rolünün korunması da dahil olmak üzere; diğer mesleki birliklerle, uluslar ve hükümetler arası veya sivil toplum örgütleriyle hukuki meselelerde ve hukukun uygulanmasında avukatlarla işbirliği yapılmasını,
f. Avukatların refahını teşvik etme ve gerektiğinde hem avukatlara hem de ailelerine destekte bulunmasını
Sağlar.
3. Taraflar, devlet tarafından avukatlık mesleğini ve avukatların mesleki faaliyetlerini doğrudan etkileyecek nitelikteki maddi, usuli veya idari kurallarda değişiklik yapılmasına ilişkin teklifler hakkında, mesleki birliklerine zamanında ve etkili şekilde görüşünün alınmasını sağlar.
4. Taraflar, mesleki bir birliğe üye olma zorunluluğunun; avukatların mesleki çıkar ve faaliyetlerini teşvik amacıyla başka birlikler kurmaları, başka birliklere katılmaları noktasında engel teşkil etmemesini sağlar.
Madde 5 – Mesleği İcra Hakkı
1. Taraflar, avukatlık mesleğine kabul, ruhsatın devamı ve mesleğe yeniden kabulün kanun ile düzenleme altına alınacağını ve bu kuralların,
a. Nesnel, amaca uygun, şeffaf ölçütlere dayalı olmasını ve adil bir süreç aracılığıyla uygulanmasını,
b. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatlarıyla yasaklanmış bulunan herhangi bir nedenle ayrımcılığa konu edilememesini,
Sağlar.
2. Taraflar; avukatlık mesleğine kabul ile ilgili kararlar, ruhsatın devamı ve mesleğe yeniden kabule dair kararların bir meslek kuruluşu veya başka bağımsız bir organ tarafından alınmasını, alınan karara karşı kanunla kurulmuş bağımsız ve tarafsız mahkeme veya yargı merci önünde itiraza konu edilebilmesini sağlar.
Madde 6 – Avukatların Mesleki Hakları
1. Taraflar, avukatların belirtilen hususları gerçekleştirebilmesini sağlar;
a. İnsan haklarını ve temel özgürlükleri savunmak da dahil olmak üzere hukuki danışmanlık sunma ve yapma, destekte bulunma ve temsil etme,
b. Herhangi bir gerçek veya tüzel kişiyi müvekkil olarak kabul veya reddetme ve avukat-müvekkil ilişkisini sonlandırma,
c. Özgürlüklerinden yoksun bırakılmış olsalar bile müvekkilleri veya müvekkil adayları ile hızlı ve etkili erişim sağlama,
d. Müvekkillerine tavsiyede bulunmaya, destek sağlamaya ve müvekkillerini temsile yetkili kişiler olarak tanınma,
e. Müvekkili temsilen gerçekleştirdiği işlemler bakımından yetkili kamu kurum ve kuruluşları, mahkemeler ve yargı merci elinde veya denetimi altında bulunan her türlü belgeye haksız bir gecikme yahut kısıtlama olmaksızın hızlı ve etkili erişim sağlama,
f. Temsile yetkili oldukları mahkeme, yargı merci veya diğer benzer nitelikteki organa etkili erişim sağlama ve iletişim kurma,
g. Hakimin, Cumhuriyet savcısının veya belli bir dava veya konu bağlamında karar vermesi beklenen mercinin üyesinin reddi hali de dahil olmak üzere başvuru ve talepte bulunma,
h. Müvekkili temsil ettikleri her türlü işleme etkin katılım gösterme,
i. Hizmetleri ile ilgili olarak kamuoyunu bilgilendirme.
2. Taraflar, avukatların müvekkillerini temsilen iyi niyetli ve gerekli özeni göstererek gerçekleştirdikleri her türden işlem ile ilgili olarak yaptıkları sözlü ve yazılı açıklamalar sebebiyle hukuki veya cezai bakımdan sorumlu olmamasını sağlar.
3. Taraflar, avukatların;
a. Müvekkillerine ve müvekkil adaylarına, şahsi görüşme esnasında baş başa hukuki danışmanlık yapabilmesini,
b. Müvekkilleri veya müvekkil adayları ile her türlü şekil ve yol ile gizlilik içinde iletişim kurabilmesini,
c. Müvekkillerinden veya müvekkil adaylarından doğrudan veya dolaylı olarak aldıkları herhangi bir bilgi veya belgeyi, bu kişilerle gerçekleştirilen her türlü yazışmayı, müvekkilleri adına yürütülen işlemlerle ilgili bilgi veya belgeyi ifşa etme, teslim etme veya delil olarak sunma zorunluluğu olmamasını,
Sağlar.
4. Bu maddenin 1,2 ve 3. fıkralarında belirtilmiş bulunan hakların kullanılmasına, kanunda öngörülmüş ve demokratik toplumun gerekleri dışında hiçbir kısıtlama getirilemez. Bu türden kısıtlayıcı düzenlemeler; hukuki danışmanlığa, destekte bulunmaya ve temsil edilmeye herkesin erişiminin sağlanması gibi gerekleri içerebilir ancak bunlarla sınırlı değildir.
5. Taraflar, avukatların müvekkilleri veya müvekkillerinin davası ile özdeşleştirilmeleri dolayısıyla olumsuz sonuçlarla karşılaşmamalarını sağlar. Bu maddenin uygulanması bakımından Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamında koruma altına alınmış bulunan ifade özgürlüğü ve taraflarının milli hukukundaki ifade özgürlüğüne ilişkin düzenlemeler saklıdır.
Madde 7 – İfade Özgürlüğü
1. Taraflar, avukatların müvekkillerinin davaları ile ilgili hususlarda kamuoyuna açıklama yapma hakkını güvence altına alır. Bu hak yalnızca kanunda öngörülmüş sınırlamalar ve avukatın mesleki sorumluluğu, adaletin sağlanması, özel hayata saygı ve demokratik toplumun gereği olan kısıtlamalara tabidir.
2. Taraflar, avukatların ve mesleki birliklerin bireysel veya toplu şekilde hukukun üstünlüğü ilkesini ve bu ilkeye bağlılığı teşvik etme, mevcut ve teklif edilen hukuki düzenlemelerin yorumlanması ve uygulanması ile yargı kararlarının, adaletin sağlanması ile adalete erişim ve insan haklarının korunması ile ilgili kamusal tartışmalara katılma hakkını ve bütün bu konulara ilişkin reform önerileri sunma hakkını güvence altına alır.
Madde 8 – Disiplin
1. Taraflar, avukatlar hakkında disiplin işlemleri sonucunda yaptırım işlemi temelinde yalnızca kanunda öngörülmüş bulunan ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile düzenleme altına alınmış hak ve özgürlüklerle tutarlı nitelikteki meslek kurallarına dayanmasını sağlar.
2. Taraflar, avukatlara karşı gerçekleştirilecek disiplin işlemlerinin;
a. Bunlardan biri önünde;
i. Mesleki bir birlik tarafından kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir disiplin kurulu,
ii. Bağımsız ve tarafsız bir otorite,
iii. Kanunla kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme veya yargı merci
b. Öncelikli olarak ve en hızlı şekilde,
c. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi m. 6 adil yargılanma hakkı ile tutarlı ve seçtikleri bir avukatın hukuki danışmasından yararlanma, avukattan destek alma ve avukat tarafından temsil edilme hakkına uygun şekilde,
d. İlgili avukat tarafından kanunla kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme veya yargı merci önünde itiraza konu edilebilmesini
Sağlar.
3. Taraflar, avukatlara uygulanan disiplin yaptırımları bakımından kanunilik, ayrımcılık yapmama ve orantılılık ilkelerine uygunluğunu sağlar. Mesleği icradan men (mesleği yapmanın yasaklanması) yaptırımının yalnızca en ciddi meslek kuralı ihlalleri için uygulanması gerekmektedir.
Madde 9 – Koruyucu Önlemler
1. Taraflar, yalnızca suçun önlenmesi, soruşturulması ve kovuşturulması ile başkalarının haklarının korunması bağlamında kanunda öngörülmüş olan ve demokratik toplumun gereği olan kısıtlamalara tabi şekilde, avukatların;
a. Özgürlüklerinin kısıtlanması halinde seçtikleri bir avukata erişmelerini,
b. Özgürlüklerinin kısıtlanması halinde tutuldukları yeri ve özgürlüklerinin kısıtlanmasının hukuki sebebini haksız bir gecikme yaşanmaksızın meslek birliğinin temsilcisine bildirmelerini,
d. Bunlardan birinin yaşanması halinde bir avukat veya meslek birliği temsilcisinin hazır bulunmasını sağlar.
i. Kendileri veya kullandıkları herhangi bir yer, araç veya cihazın medeni, cezai veya idari bir süreç veya soruşturma kapsamında aranması esnasında,
ii. Mesleğin icrası ile ilgili olarak kullandıkları her türlü belge, veri ve ekipmanın kopyalanması esnasında.
iii. Arama veya el koyma esnasında belge ve verilerin incelenmeyeceği durumlar hariç tutulmuştur. (Taslak üzerindeki son kontrolde numaralandırma üzerinde özel işaret bulunduğu görülmüştür. Bu bağlamda düzenlemenin taslaktan çıkarıldığı düşünülmektedir.)
d. Özgürlüklerinin kısıtlanması halinde belgelerin aranması, el koyulması veya kopyalanması öncesinde bu fıkranın a, b ve c bentlerinde yazılı bulunan hakları ile ilgili bilgilendirilme hakkını güvence altına alır.
2. Taraflar, mesleki denetim kapsamında yapılan teftiş veya diğer tedbirler esnasında uygun önlemlerin alınmasını ve bunlara uyulmasını sağlar.
3. Taraflar, yalnızca suçun önlenmesi, soruşturulması ve kovuşturulması ile başkalarının haklarının korunması bağlamında kanunda öngörülmüş olan ve demokratik toplumun gereği olan kısıtlamalara tabi şekilde; mesleki birliklerin bu sözleşmede belirtilen hakları, aşağıda sayılanlar da dahil olmak üzere koruyabilmelerini sağlar:
a. Özgürlükleri kısıtlanmış avukatlarla talepleri halinde temsilcileri aracılığıyla etkili iletişim kurma,
b. Avukatların saldırıya uğradığı veya öldürüldüğü, saldırının mesleki faaliyete dayalı olduğunun düşünüldüğü, durumun kamuya açıklanmadığı ve mağdur avukatın bizzat bilgi veremeyecek durumda olduğu halde konuya ilişkin bilgi sahibi olan kolluk kuvvetleri tarafından haksız bir gecikme yaşanmaksızın bilgilendirilme,
c. Avukatlara karşı açılan davalarda dava sebebinin mesleki faaliyete dayalı olduğunun düşünüldüğü hallerde duruşmalara katılım imkanına sahip olma,
4. Taraflar,
a. Avukatların ve mesleki birliklerin mesleki faaliyeti yürütebilme ve bu sözleşmenin 7. maddesi kapsamındaki hakları kullanabilmelerini aşağıda belirtilenlerin hedefi haline gelmemelerini sağlayarak güvence altına alır.
i. Herhangi bir fiziksel saldırı, tehdit, taciz veya yıldırma; ya da
ii. Uygun olmayan nitelikte herhangi bir engel veya müdahale
b. Bu fıkranın a bendinde belirtilen davranışlarda bulunmaktan kaçınır.
c. Bu fıkranın a bendinde belirtilen davranışların sergilenmesi halinde suç teşkil edebileceğine ilişkin bir neden bulunması halinde etkili bir soruşturma yürütür.
5. Taraflar, meslek kuruluşlarının bağımsızlığına ve kendi kendini yönetebilirliğine zarar verecek nitelikte herhangi bir önlem almaktan veya bu yöndeki herhangi bir uygulamayı desteklemekten kaçınır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM – İZLEME MEKANİZMASI
Madde 10 – Avukatlık Mesleğinin Korunması Uzmanları Grubu
1. Avukatlık Mesleğinin Korunması Uzmanları Grubu (bundan sonra GRAVO olarak anılacaktır), taraflarca işbu sözleşmenin uygulanmasını izler.
2. GRAVO, en az 8 ve en çok 12 üyeden oluşur. Üyeler; işbu sözleşmenin 11. maddesi uyarınca kurulan taraflar komitesi tarafından, taraflarca aday gösterilen taraf devletlerin vatandaşları arasından seçilir. Üyenin görev süresi 4 yıldır ve görev süresi yalnızca bir kez yenilenebilir.
3. Sekiz üyenin ön seçimi işbu sözleşmenin yürürlüğe girmesini müteakiben bir yıl içinde yapılır. Ek dört üyenin seçimi ise 25. Onay veya katılımı müteakiben yapılır.
4. GRAVO üyelerinin seçimi aşağıdaki ilkelere bağlıdır:
a. Üyeler; işbu sözleşme kapsamına giren alanlarda mesleki deneyimi bulunan, yüksek ahlaki değerlere sahip kişiler arasından şeffaf bir usule göre seçilir.
b. GRAVO’nun iki üyesi aynı devletin vatandaşı olamaz.
c. Üyeler farklı hukuk sistemlerini temsil etmelidir.
d. GRAVO, cinsiyet dengesi ile coğrafi dengeyi sağlayacak şekilde oluşturulur.
e. Üyeler; şahsi sıfatlarıyla, bağımsız ve tarafsız şekilde görevlerini yerine getiriler ve görevin etkili şekilde yerine getirilmesi için hazır bulunurlar.
5. GRAVO üyelerinin seçim usulü, sözleşmenin yürürlüğe girmesini müteakiben altı ay içinde Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafından, taraflarla istişare edildikten ve oybirliği sağlandıktan sonra belirlenir.
6. GRAVO kendi usul kurallarını kabul eder.
7. İşbu sözleşmenin 12. maddesinde belirtilen ülke ziyaretlerini gerçekleştiren GRAVO üyeleri ile heyetlerin diğer üyeleri, işbu sözleşmenin ek bölümünde kabul edilen imtiyaz ve muafiyetlerden yararlanırlar.
Madde 11 – Taraflar Komitesi
1. Taraflar Komitesi, işbu sözleşmeye taraf devletlerin temsilcilerinden oluşmalıdır ve taraflar, komite oluşumunda cinsiyet dengesini sağlamaya çalışır.
2. Taraflar Komitesi, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri tarafından toplantıya çağırılır. İlk toplantı, işbu sözleşmenin yürürlüğe girmesini müteakiben bir yıl içinde yapılır. Sonraki toplantılar; tarafların üçte birinin, taraflar komitesi başkanının veya Genel Sekreter ne zaman talep ederse yapılır.
3. Taraflar Komitesi kendi usul kurallarını kabul eder.
Madde 12 – Usul
1. Değerlendirme usulleri, dönemler halinde belirlenir. GRAVO, bu usullerin uygulanması için gereken; tarafların uygulamayı değerlendirme usulüne gerekçe olarak hizmet edebilecek nitelikteki sualnameler gibi araçlar ile değerlendirme usulünün kapsamını belirler.
2. GRAVO, ilgili taraf devletten işbu sözleşmenin uygulanmasıyla ilgili bilgi alır. Buna ek olarak; sivil toplum örgütleri ve sivil toplumdan, mesleki birliklerden ve ayrıca insan haklarını korumaya yönelik ulusal kuruluşlardan bilgi alır. GRAVO bunların yanı sıra işbu sözleşme kapsamına giren alanlarda Avrupa Konseyi’nin diğer belge ve organları ile diğer bölgesel ve uluslararası örgütlerden elde edilebilen bilgileri dikkate alır.
3. GRAVO, ulusal makamlarla işbirliği içinde ve gerek görülmesi halinde bağımsız ulusal uzmanlar yardımıyla, edinilen bilginin yetersiz olduğu veya güvenilir bilgi edinmenin başka uygun bir yolla mümkün olmadığı haller ile işbu sözleşmenin m. 13/2 hükmünde öngörülen hallerde ülke ziyaretleri düzenleyebilir. Bu ziyaretler, tamamlayıcı niteliktedir ve GRAVO’nun bilginin yetersiz olduğuna ilişkin karar verdiği alanlar ile işbu sözleşmenin m. 13/2 hükmünde belirtilen hallerle sınırlı olarak gerçekleştirilir.
4. Söz konusu ziyaretler, GRAVO’nun bir heyeti tarafından gerçekleştirilir. Ziyaretler boyunca GRAVO belirli alanlarda uzmanlaşmış kişiler tarafından desteklenebilir. Ziyaretler boyunca heyet:
a. İlgili yargı alanında serbestçe hareket özgürlüğünden yararlanmalı,
b. Devlet makamlarıyla iletişim kurabilmeli,
c. Görüşmek istedikleri kişilerle gizlilik içinde görüşebilmeli ve bu noktada heyete engel olunmamalı,
d. Ülke ziyareti ile ilgili hususlara erişim sağlayabilmelidir.
5. GRAVO; değerlendirmenin dayandığı hükümlerin uygulanmasına yönelik tahlillerini, ilgili tarafın belirlenen sorunlarla başa çıkabilmesi ile ilgili teklif ve önerilerini içeren taslak bir rapor hazırlar. Bu taslak rapor, yorumlarını sunması için değerlendirme usulüne konu taraf devlete iletilir. Bu yorumlar, GRAVO tarafından raporun kabulü esnasında göz önünde bulundurulur.
6. Alınan bilgi ve ilgili tarafça yapılan yorumlar temel alınarak GRAVO, işbu sözleşme hükümlerinin uygulanmasından sorumlu tarafın aldığı tedbirlere yönelik rapor ve sonuçları kabul eder. Bu rapor ve sonuçlar ilgili tarafa ve taraflar komitesine gönderilir. GRAVO’nun rapor ve sonuçları, kabul edilmelerinden itibaren ilgili tarafın sunduğu yorumlar beraberinde kamuya açıklanır.
7. İşbu maddenin önceki fıkralarında belirlenmiş usule halel getirilmeyecek şekilde, taraflar komitesi; GRAVO’nun rapor ve sonuçlarına dayanarak, ilgili tarafa şu tavsiyelerde bulunabilir:
a. GRAVO’nun sonuçlarını uygulamak üzere alınan tedbirlere, gerekli olması durumunda ise bunların uygulanmasına yönelik bilgi sunulması amacıyla bir tarih belirlenmesi,
b. İşbu sözleşmenin uygun şekilde uygulanması için işbirliğini teşvik etmeyi amaçlama.
Madde 13 – İvedi Usul
1. GRAVO, işbu sözleşmeyle ilgili ciddi ihlallerin ölçeğinde veya sayısındaki artışı önlemek veya sınırlamak amacıyla acil dikkat gerektiren sorunların varlığına işaret eden bir durum hakkında güvenilir bilgiler alırsa; ilgili taraftan, bahsi geçen ciddi ihlalleri önlemeye yönelik alınan tedbirlere ilişkin ivedilikle özel bir rapor sunmasını talep edebilir.
2. GRAVO, elinde bulunan güvenilir bilgiler ile ilgili tarafın sunduğu bilgileri göz önünde bulundurarak soruşturma yürütülmesi ve acilen GRAVO’ya bilgi sunulması için bir veya birkaç üyesini belirleyebilir. Gerektiğinde, ilgili tarafın da onayıyla, soruşturma; ilgili tarafın topraklarına ziyareti içerebilir.
3. İşbu maddenin 2. fıkrası kapsamında gerçekleştirilen soruşturmada elde edilen bulgular incelendikten sonra GRAVO, bu bulguları ilgili tarafa ve uygun görüldüğü hallerde taraflar komitesi ve Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi’ne yorum ve öneriler beraberinde iletir. GRAVO’nun rapor ve sonuçları, kabul edilmelerinden itibaren ilgili tarafın sunduğu yorumlar beraberinde kamuya açıklanır.
Madde 14 – Kanaatler
1. GRAVO, uygun görülmesi halinde işbu sözleşmenin uygulanmasına ilişkin kanaatleri kabul edebilir.
Madde 15 – Diğer Organlarla İlişki
1. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi ve Parlamenter Meclisi, işbu sözleşmenin uygulanması hakkında düzenli olarak bilgilendirilir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM – DİĞER ULUSLARARASI BELGELERLE İLİŞKİ
Madde 16 – Diğer Uluslararası Belgelerle İlişki
1. İşbu sözleşme; tarafların tarafı oldukları veya olacakları ve bu sözleşme kapsamında düzenlenen konularda hükümler içeren, avukatların mesleklerini özgürce icra etme haklarını daha fazla koruyan hükümler içeren diğer uluslararası belgelerden kaynaklanan hak ve yükümlülükleri etkilemez.
2. İşbu sözleşmenin tarafları; işbu sözleşmede ele alınan konular hakkında sözleşme hükmünü tamamlama, güçlendirme yahut sözleşmede yer alan ilkelerin uygulanmasını kolaylaştırmayı amaçlayan nitelikte ikili veya çok taraflı anlaşmalar yapabilirler.
BEŞİNCİ BÖLÜM – SON HÜKÜMLER
Madde 17 – İmza ve Yürürlüğe Girme
1. İşbu sözleşme; Avrupa Konseyi üyesi bulunan, Avrupa Konseyi’ne üye olmamakla beraber sözleşmenin hazırlanmasına katılan devletlerin ve Avrupa Birliği’nin imzasına açıktır.
2. İşbu sözleşme; onay, kabul veya uygun bulmaya tabidir. Onay, kabul veya uygun bulmaya ilişkin belgeler Avrupa Konseyi Genel Sekreteri tarafından saklanır.
3. İşbu sözleşme; önceki fıkra uyarınca, işbu sözleşme ile bağlı kılınma rızasını açıklayan en az altısı Avrupa Konseyi üyesi olan sekiz devlet tarafından imzalanmasından sonraki üç aylık sürenin sonunu izleyen ayın ilk gününde yürürlüğe girer.
4. İşbu maddenin 1. fıkrasında bahsedilen, işbu sözleşmenin yürürlüğe girmesi sonrasında bağlı kılınma rızasını açıklayan her devlet ve Avrupa Birliği açısından sözleşme onay, kabul veya uygun bulma belgelerinin verildiği tarihten sonraki üşç aylık sürenin sonunu izleyen ayın ilk gününde yürürlüğe girer.
Madde 18 – Sözleşmeye Katılım
1. İşbu sözleşmenin yürürlüğe girmesinden sonra, tarafların sözleşmeyi istişare etmelerinin ve oy birliğinin sağlanmasının ardından Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, Avrupa Konseyi’ne üye olmayan ve sözleşmenin hazırlanmasına katılmamış olan herhangi bir devleti, Avrupa Konseyi Statüsü’nün m. 20/d hükmü uyarınca oyçokluğuyla ve Bakanlar Komitesi’ne katılmaya yetkili sözleşmeci taraf temsilcilerinin oybirliğiyle sözleşmeye katılmaya davet edebilir.
2. İşbu sözleşme, katılımcı devlet açısından katılım belgesinin Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne verilmesinden sonraki üç aylık sürenin sonunu izleyen ayın ilk gününde yürürlüğe girer.
3. Avrupa Konseyi üyesi olmamakla beraber sözleşmeye katılım gösteren devlet, Bakanlar Komitesi tarafından belirlenen usullere göre GRAVO ve taraflar komitesinin faaliyetlerinin finansmanına katkıda bulunur.
Madde 19 – Ülkesel Uygulama
1. İşbu sözleşmenin uygulanacağı toprak veya topraklar, her devlet veya Avrupa Birliği tarafından imza sırasında veya onay, kabul, uygun bulma ya da katılım belgelerini verirken belirtilebilir.
2. Her taraf, daha sonraki bir tarihte Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne bildirimde bulunmak suretiyle, uluslararası ilişkilerinden sorumlu olduğu veya sorumluluğunu üstlendiği ve bildirimde belirtilen toprakların dışındaki topraklarda işbu sözleşmeyi uygulayacağını belirtebilir. Bu tür toprak açısından sözleşme, bildirimin genel Sekreter’e ulaşmasından sonraki üç aylık sürenin bittiği ayın ilk günü yürürlüğe girer.
3. Önceki iki paragrafın altında yapılan her bildirim, bu bildirimde belirtilen her ülke açısından Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne yapılacak bir bildirimle geri çekilebilir. Geri çekilme, ilgili bildirimin Genel Sekreter tarafından alınmasından sonraki üç aylık sürenin sonunu izleyen ayın ilk gününde yürürlüğe girer.
Madde 20 – Beyanlar
1. İşbu sözleşmeye taraf olan her devlet, imza anında veya kabul, onay, uygun bulma veya katılma belgesini teslim ederken, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne hitaben vereceği bir beyanla, işbu sözleşmenin m. 3/1-a hükmüne göre mesleki unvanları belirtir. Bu beyan, ilerleyen bir tarihte değiştirilebilir. Bu beyan ve buna ilişkin yapılacak herhangi bir değişiklik, işbu sözleşmenin amacını ve sağladığı korumayı zedeleyemez.
2. İşbu sözleşmeye taraf olan her devlet, imza anında veya kabul, onay, uygun bulma veya katılma belgesini teslim ederken, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne hitaben vereceği bir beyanla, “kamu kurum ve kuruluşları” tanımının aşağıdaki organlardan bir veya birkaçını kapsadığını belirtebilir:
a. Diğer faaliyetleri bakımından yasama organları,
b. Diğer faaliyetleri bakımından yargı makamlarını,
c. Taraf devletin milli hukukuna göre kamu hizmeti yerine getiren veya kamu fonu ile faaliyet gösteren gerçek veya tüzel kişileri.
3. Bu beyan, ilerleyen bir tarihte aynı beyan usulü ile değiştirilebilir.
Madde 21 – Sözleşmedeki Değişiklikler
1. İşbu sözleşmeye ilişkin olarak bir tarafın sunduğu değişiklik önerisi, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne iletilir ve kendisi tarafından Avrupa Konseyi üye devletlerine, Avrupa Konseyi’ne üye olmamakla beraber sözleşmenin hazırlanmasına katılan devletlere, her imzacı devlete, her taraf devlete, Avrupa Birliği’ne ve işbu sözleşmenin m. 18/1 hükmü bağlamında sözleşmeye katılmaya davet edilmiş olan her devlete bildirilir.
2. Taraf devletin önerdiği değişiklik, taraflar komitesine iletilir ve komite değişikliğe ilişkin görüşünü Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’ne sunar.
3. Bakanlar Komitesi, önerilen değişikliği ve taraflar komitesinin değişikliğe ilişkin görüşünü değerlendirir ve işbu sözleşmeye taraf olan ancak Avrupa Konseyi’ne üye olmayan devletler ile istişare ettikten sonra söz konusu değişikliği kabul edebilir.
4. Bakanlar Komitesi tarafından işbu maddenin 3. fıkrasına uygun şekilde kabul edilen herhangi bir değişikliğin metni, onaylarına sunulmak üzere taraflara iletilir.
5. İşbu maddenin 3. fıkrasına uygun biçimde Bakanlar Komitesi tarafından kabul edilmiş olan ve taraflarca da kabul edilen değişiklik, tarafların kabul ettiklerine ilişkin Genel Sekreter’e bildirimde bulundukları tarihten sonraki bir ayın bitimini izleyen ayın ilk günü yürürlüğe girer.
Madde 22 – Fesih
1. Taraf devletler, istedikleri zaman Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne yapacağı bir bildirimle bu sözleşmeyi feshedebilir.
2. Feshe ilişkin Genel Sekreter’e bildirimde bulunulan tarihten sonraki üç ayın bitimini izleyen ayın ilk gününde feshe ilişkin bildirim yürürlüğe girer.
Madde 23 – Bildirim
1. Avrupa Konseyi Genel Sekreteri, Avrupa Konseyi üye devletlerine, Avrupa Konseyi’ne üye olmamakla beraber sözleşmenin hazırlanmasına katılan devletlere, her imzacıya, her taraf devlete, Avrupa Birliği’ne ve işbu sözleşmenin m. 18/1 hükmü bağlamında sözleşmeye katılmaya davet edilmiş olan her devlete aşağıdaki hususları bildirir:
a. Her imzayı,
b. Sunulan her onay, kabul, uygun bulma veya katılım belgesini,
c. İşbu sözleşmenin m. 17 ve 18 hükümleri uyarınca her yürürlüğe giriş tarihini,
d. İşbu sözleşmenin m. 21 hükmü uyarınca kabul edilen her değişikliği ve bu değişikliğin yürürlüğe giriş tarihini,
e. İşbu sözleşmenin m. 20 hükmü uyarınca bulunulan her beyanı,
f. İşbu sözleşmenin m. 22 hükmü uyarınca gerçekleştirilen her feshi,
g. İşbu sözleşmeyle ilişkili olan diğer eylem, bildiri veya haberleşmeyi.
EK – İMTİYAZ VE MUAFİYETLER (MADDE 10)
1. Bu ek, işbu sözleşmenin m. 10 hükmünde bahsi geçen GRAVO üyelerine ve ülke ziyaret heyetlerinin diğer üyelerine uygulanır. Bu ekin amacı bağlamında “ülke ziyaret heyetlerinin diğer üyeleri” terimi, işbu sözleşmenin m. 12/3-4 hükümlerinde bahsedilen bağımsız ulusal uzmanlar ve belirli alanlarda uzmanlaşmış kişiler ile Avrupa Konseyi personelini ve GRAVO’ya ülke ziyaretleri boyunca Avrupa Konseyi tarafından istihdam edilerek eşlik eden tercümanları kapsar.
2. GRAVO üyeleri ve ülke zitaret heyetlerinin diğer üyeleri, ülke ziyaretlerinin hazırlanması ve gerçekleştirilmesiyle ilgili görevlerini yerine getirirken veya bunları izleyen görevlerle ilişkili olarak seyahat ederken aşağıdaki imtiyaz ve muafiyetlerden yararlanırlar:
a. Şahsi tutuklama veya gözaltına alınmadan ve kişisel eşyalarının haczinden ve resmi yetkili sıfatıyla hareket ederken söyledikleri ya da yazdıkları ifadeler veya gerçekleştirdikleri eylemlerden dolayı yasal işlemlerden muafiyet,
b. İkamet ettikleri ülkelerine giriş ve çıkışlarda ve görevlerini yerine getirdikleri ülkeye giriş ve çıkışlarda seyahat serbestisi üzerindeki her türlü kısıtlamadan ve görevlerini yaparken ziyaret ettikleri veya geçtikleri ülkelerde yabancıların tabi oldukları kayıt işlemlerinden muafiyet.
3. Görevlerini yerine getirme ile ilgili olarak gerçekleştirdikleri seyahatleri sırasında GRAVO üyeleri ve ülke ziyaret heyetlerinin diğer üyeleri, gümrük ve döviz denetim kontrollerinde yabancı hükümetlerin geçici resmi görevlisi olan temsilcilerine tanınan kolaylıklardan yararlanırlar.
4. İşbu sözleşmenin uygulanmasının değerlendirilmesiyle ilgili olarak GRAVO üyeleri ve ülke ziyareti heyetlerinin diğer üyeleri tarafından taşınan belgelerin dokunulmazlıkları ihlal edilemez. GRAVO’nun resmi yazışmaları veya GRAVO üyelerinin ve ülke ziyaret heyetlerinin diğer üyelerinin resmi haberleşme niteliğindeki belgeleri hiçbir engelleme veya sansüre tabi tutulamaz.
5. GRAVO ve ülke ziyaretleri heyetlerinin diğer üyeleri için tam bir konuşma özgürlüğü ve görevlerinin yerine getirilmesinde tam bir bağımsızlık sağlanması amacıyla, bu kişilerin görevleri sona ermiş olsa bile görevlerinin ifşası sırasında sözlü veya yazılı ifadeleri ve yaptıkları her türlü hareket bakımından yasal işlemlerden muaf tutulurlar.
6. İmtiyaz ve muafiyetlerin tanınması ile amaçlanan, işbu maddenin 1. fıkrasında belirtilen kişilerin GRAVO ile ilgili olarak görevlerini güvence altında yerine getirmeleridir. Bu kişilerin şahsi çıkarlarına hizmet amaçlanmamıştır. İşbu maddenin 1. fıkrasında belirtilen kişilere tanınan ayrıcalıklar, GRAVO’nun çıkarlarına halel getirilmeden kaldırılabileceği hallerde ve muafiyetin adaleti engeller nitelik arz ettiğinin düşünüldüğü herhangi bir halde Avrupa Konseyi Genel Sekreteri tarafından kaldırılır.
Kaynak:Hukukihaber
