Rekabet Kurulu Başkanlığı, 13-13/198-100 sayılı, 08.03.2013 tarihli kararı ile 12 bankanın mevduat, kredi ve kredi kartı konularında birlikte fiyat tespit etmek amacıyla “kartel oluşturduğu” tespit edildi. Rekabet Kurulu, 12 bankaya toplam 1,116,957,468 TL idari para cezası kesti.
Bu kararın iptali için Ankara 2. İdare Mahkemesinde açılan iptal davası, reddedildi. Kararın temyiz edilmesi üzerine, Danıştay 13. Dairesi 16.12.2015 tarihinde, Kurul kararını hukuka uygun bularak, Ankara 2. İdare Mahkemesi’nin verdiği kararı onadı.
Bu karar, Bankacılık Hukuku ve sonuçları açısında son derece önemli ve devrim niteliğinde bir karardır. İsterseniz bundan sonrasını soru cevaplarla adım adım anlatalım.
1)Kartel ne demektir? Bankalar nasıl kartel oluşturmuştur?
Yönetmelikte ki tanımı “Kartel, fiyat tespiti, müşterilerin, sağlayıcıların, bölgelerin ya da ticaret kanallarının paylaşılması, arz miktarının kısıtlanması veya kotalar konması, ihalelerde danışıklı hareket konularında, rakipler arasında gerçekleşen, rekabeti sınırlayıcı anlaşma ve/veya uyumlu eylemleri ifade eder.” şeklindedir.
Anlamı şu, bankaların kendi aralarında anlaşarak, ortak tavırla bazı bankacılık işlemlerinde oranları belirlemesidir.
12 bankaya karşı yürütülen soruşturmada, suni kredi oranı oluşturarak banka kredisi kullanan tüketicilerin zarara uğratıldığı, 2007 ile 2011 yılları arasında özellikle tüketici kredisi, konut kredisi ve taşıt kredilerinde oluşturdukları yapay faiz oranları nedeniyle tüketicilerin zarara uğradığı ortaya çıkmıştır.
Danıştay 13.Dairesi kararında “12 bankanın kartel oluşturarak faiz oranlarını birlikte belirlemesi sebebiyle serbest piyasa bozulmuş, faiz oranları suni olarak artmıştır. Bu artma neticesinde de kartel oluşturulan dönemde çekilen krediler ve kredi kartlarına olağandan yüksek faiz, mevduatlara ise olağandan düşük faiz uygulanmıştır. Böylelikle bu 12 banka fazladan ve haksız kazanç elde ederken, banka müşterileri de zarara uğratılmıştır.” şeklinde değerlendirme yapılmıştır.
2)Rekabet Kurulu Başkanlığı’nın, 13-13/198-100 sayılı, 08.03.2013 tarihli kararının kesinleşmesi ne anlam ifade edecek, ne gibi sonuçlar doğuracak?
12 bankadan herhangi birisinden mevduat, kredi ve kredi kartı hizmeti almış olan banka müşterisi, suni şekilde oluşturulan kartel faizi oranı nedeniyle uğradığı zararın tazminini isteyebilecek.
3)Hangi tarihler arasında işlem yapanlar bu haktan yararlanacak?
21 Ağustos 2007 ve 22 Eylül 2011 tarihleri arasında işlem yapan banka müşterileri bu haktan yararlanabilecek.
4)Rekabet Kurulu Başkanlığı’nın kararında belirtilen 12 banka hangi bankalar?
Rekabet Kurulu Başkanlığının kararında adı geçen bankalar şunlar;
1-Akbank T.A.Ş. (AKBANK)
2- Denizbank A.Ş. (DENİZBANK)
3-Finans Bank A.Ş. (FİNANSBANK)
4-HSBC Bank A.Ş. (HSBC)
5-ING Bank A.Ş.(ING)
6- Türk Ekonomi Bankası A.Ş. (TEB)
7- Türkiye Garanti Bankası A.Ş. (GARANTİ), (Garanti Ödeme Sistemleri A.Ş.(GÖSAŞ) ve Garanti Konut Finansmanı Danışmanlık A.Ş. (GKFD) )
8- Türkiye Halk Bankası A.Ş. (HALKBANK)
9- Türkiye İş Bankası A.Ş. (İŞ BANKASI)
10- Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. (VAKIFBANK)
11- Yapı ve Kredi Bankası A.Ş. (YKB)
12- T.C. Ziraat Bankası A.Ş.(ZİRAAT)
5)Bankadan talep edilecek tazminat neye göre belirlenecek? Yasal dayanağı ne?
4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 57. maddesi “Her kim bu Kanuna aykırı olan eylem, karar, sözleşme veya anlaşma ile rekabeti engeller, bozar ya da kısıtlarsa yahut belirli bir mal veya hizmet piyasasındaki hâkim durumunu kötüye kullanırsa, bundan zarar görenlerin her türlü zararını tazmine mecburdur.” hükmünü içermektedir. Bu madde ile zarar görenlerin her türlü zararının tazmin edilmesi gerektiği belirtilmiştir.
Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 58. maddesi ise “Rekabetin engellenmesi, bozulması veya kısıtlanması sonucu bundan zarar görenler, ödedikleri bedelle, rekabet sınırlanmasaydı ödemekte olacakları bedel arasındaki farkı zarar olarak talep edebilir.” hükmünü içermektedir. Bu madde ile zarar kavramı tanımlanmıştır. Buna göre, banka müşterisinin ödediği bedelle, rekabet sınırlanmasaydı ödemekte olacağı bedel arasındaki fark z a r a r olarak tanımlanmıştır.
Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 58/son maddesi “Ortaya çıkan zarar, tarafların anlaşması ya da kararı veya ağır ihmalinin olduğu hallerden kaynaklanmaktaysa, hâkim, zarar görenlerin talebi üzerine, uğranılan maddi zararın ya da zarara neden olanların elde ettiği veya elde etmesi muhtemel olan kârların üç katı oranında tazminata hükmedebilir.” hükmünü içermektedir. Buna göre, zarara uğrayanlar, uğranılan maddi zararın ya da zarara neden olanların elde ettiği veya elde etmesi muhtemel olan kârların üç katı oranında tazminat talep edebilecektir.
6)Bankaların hangi işlemleri için talepte bulunulabilecek?
Bankaların, 21.08.2007 ile 22.09.2011 tarihleri arasında, mevduat, kredi ve kredi kartı hizmetlerinden faydalananlar bu haktan yararlanabilecektir.
7)Kimler talepte bulunabilecek?
21.08.2007 ile 22.09.2011 tarihleri arasında mevduat, kredi ve kartı hizmetlerinden faydalanan,
Tüketiciler,
Tacirler
Kamu Kurumları (özellikle kamu mevduatları açısından) davayı açabilir.
8)Dava kimlere karşı açılabilir?
Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 57. Maddesine “Zararın oluşması birden fazla kişinin davranışları sonucu ortaya çıkmış ise bunlar zarardan müteselsilen sorumludur.” hükmünü içermektedir.
Bu madde uyarınca tazminat davası, mevduat, kredi veya kredi kartı hizmetlerinden faydalanılan bankaya karşı açılabileceği gibi, 12 bankadan herhangi birine veya hepsine birden açılabilir.
9)Davanın hangi mahkemede ve açılması gerekir?
Tüketiciler tarafından açılacak davalar, Tüketici Mahkemelerine,
Tacirler tarafından açılacak davalar, Ticaret Mahkemelerine,
Kamu Kurumları tarafından açılacak davalar, Asliye Hukuk Mahkemelerinde açılması gerekir.
10)Bu davada zamanaşımı süresi nedir?
Banka müşterileri ile bankalar arasında mevduat, kredi ve kredi kartı hizmetleri bakımından sözleşme ilişkisi bulunduğundan 10 yıllık zamanaşımı süresi uygulanacaktır. Buna göre, Rekabet Kurulu Başkanlığı’nın kararına göre kartelin başlangıç tarihi olan 21.08.2007 tarihi dikkate alındığında, zamanaşımı 21.08.2017 tarihinde dolacaktır.
11)Açılacak dava ile ne kadar tazminat kazanılabilir?
Dava açmadan önce, ciddi bir araştırma ve inceleme yapılması gerekir. Banka ile yapılan işlemin ne olduğu, hangi zaman diliminde gerçekleştiği, faiz oranları incelenmeli, Rekabet Kurulu Başkanlığı’nın kararına göre değerlendirilerek ne şekilde dava açılacağına karar verilmelidir. Bu anlamda 6100 sayılı HMK hükümlerine göre davanın hangi yöntemle açılacağına da karar verilmelidir.
Bankacılık işleminin konut kredisi, tüketici kredisi veya mevduat işlemi olması faiz oranları nedeniyle farklı sonuçlar ortaya çıkarabilmektedir.
Sadece fikir vermesi açısından, konut kredilerinde kazanılacak tazminat miktarı açısından örnek üzerinden incelersek; Rekabet Kurulu’nun gerekçeli kararında Tablo 16’da[1] yer alan verilere ve hesaplamaya göre, konut kredilerinin faizlerinde suni olarak 15 baz puanlık (0,15) bir faiz artırımı yaşanmıştır. Buna göre, 120 ay vade için konut kredisi faizlerinde 0,15’lik bir zarar miktarı esas alınarak hesaplama yapıldığında,
67.602 TL 120 ay vadeli konut kredisi çekildiğinde,
15 baz puan kartel faizi kadar zarar hesabı yapılırsa,
%1.0 faizle (serbest piyasa için kabul edilen faiz oranı) çekilirse 116.387 TL eder.
%1.15 faizle (kartelden dolayı suni olarak belirlenen faiz oranı) çekilirse 124.982 TL eder.
Aradaki fazladan alınan faizin 67.602 TL lik 120 ay vadeli konut kredisine yansıyan tutarı 124.987 – 116.387 = 8.600 TL etmektedir.
8.600 TL olarak belirlenen zararın 3 katı oranında tazminat verileceği hesaplandığında,
67.602 TL kredi çeken bir vatandaşın 25.800 TL tazminat kazanılabileceğini söyleyebiliriz.
200.000 TL 120 ay vadeli konut kredisi çekildiğinde,
15 baz puan kartel faizi kadar zarar hesabı yapılırsa,
%1.0 faizle (serbest piyasa için kabul edilen faiz oranı) çekilirse 344.330 TL eder.
%1.15 faizle (kartelden dolayı suni olarak belirlenen faiz oranı) çekilirse 369.759 TL eder.
Aradaki fazladan alınan faizin 200.000 TL lik 120 ay vadeli konut kredisine krediye yansıyan tutarı 369.759 – 344.330 = 25.429 TL etmektedir.
25.429 TL olarak belirlenen zararın 3 katı oranında tazminat verileceği hesaplandığında,
200.000 TL kredi çeken bir vatandaş 76.287 TL tazminat kazanılabileceğini söyleyebiliriz.
Yukarıda açıklanan nedenlerle, konut kredilerinde 120 ay vade ile çekilen kredi tutarının yaklaşık %38’i tazminat olarak talep edilebilecektir.
